Στις 29 Οκτωβρίου 2025, η Πολιτεία του Ρίο ντε Τζανέιρο αποτέλεσε το επίκεντρο μιας από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις ασφαλείας των τελευταίων δεκαετιών. Περίπου 2.500 ένστολοι, με την υποστήριξη τεθωρακισμένων οχημάτων, ελικοπτέρων και drones, εισήλθαν στις φαβέλες Penha, Alemão και Vila Cruzeiro, με σκοπό την αποδυνάμωση της εγκληματικής οργάνωσης Comando Vermelho (Κόκκινη Εντολή). Η επιχείρηση, υπό την κωδική ονομασία «Operação Contenção», είχε προγραμματιστεί για περισσότερο από δύο μήνες και εξελίχθηκε σε πολύωρες ανταλλαγές πυρών, με εικόνες που παρέπεμπαν σε εμπόλεμη ζώνη.

Απολογισμός και εικόνα βίας

Οι δρόμοι των φαβελών μετατράπηκαν σε πεδία συγκρούσεων, με δεκάδες θύματα και τραυματίες. Οι αρχές ανακοίνωσαν επίσημα 132 θανάτους, μεταξύ των οποίων τέσσερις αστυνομικοί, αριθμός που κατατάσσει την επιχείρηση ως τη φονικότερη αστυνομική επέμβαση στην ιστορία της Βραζιλίας. Μαρτυρίες κατοίκων κάνουν λόγο για εκτεταμένη χρήση βίας, ενώ ανεξάρτητες οργανώσεις υπεράσπισης δικαιωμάτων αναφέρουν ότι ο αριθμός των νεκρών ενδέχεται να είναι μεγαλύτερος. Επιπλέον, πραγματοποιήθηκαν πάνω από 100 συλλήψεις, ενώ δημόσιες δομές όπως σχολεία και κέντρα υγείας ανέστειλαν τη λειτουργία τους, αφήνοντας χιλιάδες κατοίκους χωρίς πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. Τοπικές ομάδες αναφέρουν ότι υπάρχουν δεκάδες αγνοούμενοι, κυρίως νεαροί άνδρες, των οποίων η τύχη παραμένει αδιευκρίνιστη.

Πολιτική διάσταση και κυβερνητικές αντιδράσεις

Η κυβέρνηση της Πολιτείας υπερασπίστηκε την επιχείρηση, χαρακτηρίζοντάς την «απαραίτητη για την αποκατάσταση της ασφάλειας» και «πλήγμα στην ηγεσία του οργανωμένου εγκλήματος». Ο κυβερνήτης Κλαούντιο Κάστρο ανέλαβε την ευθύνη για τον σχεδιασμό και την εκτέλεση της δράσης, ενώ αντιμετώπισε έντονη κριτική από οργανώσεις και πολίτες. Διαδηλωτές τον αποκάλεσαν «δολοφόνο» σε πανό που αναρτήθηκαν έξω από το κυβερνείο.

Ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, δεν εμφανίζεται ως ο άμεσος εντολέας της επιχείρησης, καθώς η αρμοδιότητα για την αστυνόμευση των Πολιτειών ανήκει στους τοπικούς κυβερνήτες. Ωστόσο, μετά την επιχείρηση, προέβη σε δημόσια δήλωση μέσω της πλατφόρμας Χ (πρώην Twitter), στην οποία ανέφερε ότι «δεν μπορούμε να αποδεχθούμε ότι το οργανωμένο έγκλημα θα εξακολουθεί να καταστρέφει οικογένειες και να προωθεί ναρκωτικά και βία στις πόλεις». Παράλληλα, απηύθυνε έκκληση για «συντονισμένη δράση που να στοχεύει τη ραχοκοκαλιά της διακίνησης ναρκωτικών, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο αστυνομικούς, παιδιά και αθώες οικογένειες». Η δήλωση αυτή ερμηνεύτηκε ως πολιτική στήριξη προς την επιχείρηση, χωρίς όμως να τεκμηριώνεται ότι η απόφαση για την εκτέλεσή της ήταν δική του.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στελέχη της κυβέρνησης Λούλα φέρονται να διατηρούν επιφυλάξεις για την ένταση της επιχείρησης, ενώ βουλευτές της αντιπολίτευσης έχουν ζητήσει κοινοβουλευτική διερεύνηση για τις συνθήκες διεξαγωγής της.

Χρονική συγκυρία και διεθνής προβολή

Η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες πριν από την παγκόσμια σύνοδο για την κλιματική αλλαγή (COP30), η οποία φιλοξενείται στο Ρίο. Αντίστοιχες επιχειρήσεις έχουν καταγραφεί στο παρελθόν πριν από διεθνείς διοργανώσεις, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2016 και η σύνοδος των BRICS το 2024, με στόχο την «εκκαθάριση» περιοχών υψηλής εγκληματικότητας. Η χρονική σύμπτωση ενίσχυσε τις υποψίες περί επικοινωνιακής διαχείρισης της εικόνας της χώρας.

Το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα εξέφρασε «βαθιά ανησυχία» για την έκταση της βίας και κάλεσε τις βραζιλιάνικες αρχές να διερευνήσουν τις καταγγελίες για εξωδικαστικές εκτελέσεις. Επιπλέον, διεθνείς ΜΚΟ όπως η Human Rights Watch και η Amnesty International έχουν ζητήσει ανεξάρτητη διερεύνηση για πιθανές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι εξελίξεις παρακολουθούνται από θεσμικούς φορείς και την ευρύτερη κοινωνία, με τη Βραζιλία να αντιμετωπίζει αυξανόμενη πίεση για την ενίσχυση των μηχανισμών λογοδοσίας.

Το κοινωνικό υπόβαθρο της βίας

Οι φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο αποτελούν επί δεκαετίες εστίες κοινωνικού αποκλεισμού, φτώχειας και εγκληματικότητας. Η απουσία κρατικών υποδομών, η ανεργία και η έλλειψη εκπαιδευτικών ευκαιριών δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη συμμοριών και την κυκλοφορία ναρκωτικών. Οι κάτοικοι ζουν καθημερινά υπό την απειλή της βίας είτε από τις εγκληματικές οργανώσεις είτε από τις δυνάμεις ασφαλείας και ζητούν δικαιοσύνη, διαφάνεια και ουσιαστική προστασία των δικαιωμάτων τους. Η επιχείρηση της 29ης Οκτωβρίου επαναφέρει στο προσκήνιο το ερώτημα: μπορεί η αστυνομική καταστολή να αποτελέσει λύση σε ένα βαθιά κοινωνικό πρόβλημα; Η απάντηση παραμένει ανοιχτή, καθώς η Βραζιλία καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην ασφάλεια και την κοινωνική συνοχή.

Οι φαβέλες ως τόποι αποφυγής και η διάχυτη εγκληματικότητα

Οι φαβέλες του Ρίο θεωρούνται παραδοσιακά περιοχές υψηλού κινδύνου, όχι μόνο για τους κατοίκους αλλά και για τους επισκέπτες. Οι τουριστικοί οδηγοί και οι ταξιδιωτικές υπηρεσίες συστήνουν την αποφυγή τους, καθώς η παρουσία εγκληματικών οργανώσεων, η ένοπλη βία και η απουσία κρατικής προστασίας καθιστούν τις περιοχές αυτές απρόβλεπτες και επικίνδυνες. Ωστόσο, η εγκληματικότητα στη Βραζιλία δεν περιορίζεται στις φαβέλες. Περιστατικά βίας, ληστειών, διακίνηση ναρκωτικών και οργανωμένο έγκλημα καταγράφονται και σε άλλα αστικά κέντρα, τουριστικές περιοχές και προάστια. Η αστυνομική παρουσία είναι ενισχυμένη σε κεντρικά σημεία, ωστόσο η αίσθηση ανασφάλειας παραμένει διάχυτη σε μεγάλο μέρος της χώρας. Η Βραζιλία αντιμετωπίζει ένα σύνθετο φαινόμενο που συνδυάζει κοινωνικές ανισότητες, θεσμική αδυναμία και περιορισμένη πρόληψη.

Η επιχείρηση «Operação Contenção» της 29ης Οκτωβρίου 2025 καταγράφηκε ως η φονικότερη αστυνομική επέμβαση στην ιστορία του Ρίο ντε Τζανέιρο, με επίσημο απολογισμό 132 νεκρούς. Διεξήχθη από τις δυνάμεις ασφαλείας της Πολιτείας με στόχο την εξάρθρωση της οργάνωσης Comando Vermelho, λίγες ημέρες πριν από τη διεθνή σύνοδο COP30. Η δράση προκάλεσε αντιδράσεις από εγχώριες και διεθνείς οργανώσεις, ενώ συνοδεύτηκε από δηλώσεις πολιτικής στήριξης και αιτήματα για διερεύνηση. Οι εξελίξεις παρακολουθούνται από θεσμικούς φορείς, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ευρύτερη κοινωνία, με το ζήτημα της αστυνομικής βίας και της ασφάλειας στις φαβέλες να παραμένει στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης.

Πηγή φωτογραφίας 1: globo.com
Πηγή φωτογραφίας 2: conectas.org
Πηγή φωτογραφίας 3: ebc.com.br