Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ριζική αναθεώρηση της οδηγίας περί Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στα καπνικά προϊόντα, με στόχο την ενίσχυση της δημόσιας υγείας και την αύξηση των κρατικών εσόδων. Η πρόταση, που συζητήθηκε στο Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών της Ε.Ε. (ECOFIN), προβλέπει αύξηση του ελάχιστου φόρου κατά 139%, από 90 ευρώ στα 215 ευρώ ανά 1.000 τσιγάρα. Η εξέλιξη αυτή αναμένεται να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις στην ελληνική αγορά και κοινωνία.

Η αύξηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης θα έχει άμεσο αντίκτυπο στις τιμές των τσιγάρων και των εναλλακτικών προϊόντων καπνού στην Ελλάδα. Η μέση τιμή ενός πακέτου τσιγάρων, που σήμερα κυμαίνεται γύρω στα 4,60 ευρώ, αναμένεται να εκτοξευθεί στα 7 ευρώ ή και παραπάνω. Η αύξηση αυτή θα επιβαρύνει σημαντικά τον οικογενειακό προϋπολογισμό των καπνιστών, ειδικά σε μια περίοδο που η ακρίβεια πλήττει ήδη βασικά αγαθά. Τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, όπως τα γνωστά συστήματα IQOS και Glo, θα δουν τον ελάχιστο φόρο να αυξάνεται από 88 σε 155 ευρώ ανά 1.000 τεμάχια. Αυτό σημαίνει ότι η τελική τιμή ανά πακέτο θα αυξηθεί κατά 2 έως 3 ευρώ, καθιστώντας τα λιγότερο προσιτά στους καταναλωτές που τα επέλεγαν ως εναλλακτική λύση. Στα ηλεκτρονικά τσιγάρα, ο φόρος στο υγρό ατμίσματος θα τριπλασιαστεί, από 10 σε 36 λεπτά ανά ml. Η αύξηση αυτή θα μεταφραστεί σε επιπλέον κόστος περίπου 1 ευρώ ανά φιαλίδιο, γεγονός που θα επηρεάσει κυρίως τους νέους χρήστες που στρέφονται προς το άτμισμα ως «ηπιότερη» μορφή καπνίσματος.

Οι επιπτώσεις για τους καταναλωτές είναι πολυδιάστατες και αγγίζουν τόσο την οικονομική τους καθημερινότητα όσο και τις επιλογές τους ως προς την κατανάλωση. Ένας μέσος καπνιστής που καταναλώνει ένα πακέτο την ημέρα θα δει το μηνιαίο κόστος να αυξάνεται από περίπου 140 ευρώ σε πάνω από 210 ευρώ. Η αύξηση αυτή ενδέχεται να οδηγήσει πολλούς σε αναθεώρηση της συνήθειάς τους ή ακόμη και σε απόπειρα διακοπής του καπνίσματος. Η υπέρμετρη αύξηση των τιμών ενδέχεται να ενισχύσει το φαινόμενο του λαθρεμπορίου καπνικών προϊόντων. Ήδη στην Ελλάδα παρατηρείται σημαντική διακίνηση μη νόμιμων τσιγάρων, και η νέα φορολογική πολιτική μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση, με αρνητικές συνέπειες για την υγεία και την ασφάλεια των καταναλωτών. Πολλοί καταναλωτές ενδέχεται να στραφούν σε εναλλακτικά προϊόντα, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ή τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού. Ωστόσο, με την αύξηση των φόρων και σε αυτές τις κατηγορίες, η επιλογή τους δεν θα είναι πλέον οικονομικά συμφέρουσα.

Η αύξηση των φόρων στα καπνικά προϊόντα δεν είναι μόνο οικονομικό μέτρο, αλλά εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική για την προστασία της δημόσιας υγείας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει στη μείωση του ποσοστού των καπνιστών κατά 30% έως το 2030, και η αύξηση της τιμής θεωρείται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως το πιο αποτελεσματικό μέσο για την επίτευξη αυτού του στόχου. Στην Ελλάδα, το ποσοστό των καπνιστών παραμένει από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, με περίπου 27% του πληθυσμού να δηλώνει ενεργός καπνιστής. Η νέα φορολογική πολιτική μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά, ειδικά για τους νέους που ξεκινούν το κάπνισμα. Παράλληλα, η αύξηση των τιμών μπορεί να ενισχύσει τις προσπάθειες των αντικαπνιστικών οργανώσεων και να δώσει ώθηση σε προγράμματα διακοπής του καπνίσματος, τα οποία συχνά υπολείπονται χρηματοδότησης.

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από διάφορους φορείς και κοινωνικές ομάδες. Πολλοί καταναλωτές εκφράζουν αγανάκτηση για την οικονομική επιβάρυνση που συνεπάγεται η αύξηση των τιμών. Κάποιοι θεωρούν ότι πρόκειται για μια ακόμη μορφή φορολογικής αφαίμαξης, ενώ άλλοι βλέπουν την αύξηση ως ευκαιρία για να απαλλαγούν από μια βλαβερή συνήθεια. Οι καπνοβιομηχανίες αντιδρούν έντονα, προειδοποιώντας για απώλεια θέσεων εργασίας, μείωση των πωλήσεων και μετατόπιση της αγοράς προς μη ελεγχόμενα κανάλια. Επιπλέον, εκφράζουν ανησυχία για την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων τους σε σχέση με άλλες χώρες. Οι υγειονομικοί φορείς, από την άλλη πλευρά, χαιρετίζουν την πρωτοβουλία ως βήμα προς έναν πιο υγιή πληθυσμό. Τονίζουν ότι η αύξηση της τιμής μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά, ειδικά για τους νέους και τις ευάλωτες ομάδες.

Η εφαρμογή της νέας οδηγίας προβλέπεται να ξεκινήσει σταδιακά από το 2025, με πλήρη εφαρμογή έως το 2028. Οι αυξήσεις θα γίνουν σε φάσεις, ώστε να δοθεί χρόνος προσαρμογής στην αγορά και στους καταναλωτές. Το Υπουργείο Οικονομικών της Ελλάδας έχει εκφράσει επιφυλάξεις για την ταχύτητα και την ένταση των αλλαγών, ζητώντας πιο ήπια μετάβαση.

Η επικείμενη αναπροσαρμογή των τιμών στα καπνικά προϊόντα, όπως προκύπτει από τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναμένεται να επιφέρει ουσιώδεις μεταβολές στην ελληνική αγορά και στην καταναλωτική συμπεριφορά. Οι αυξήσεις που προβλέπονται στα τσιγάρα, στα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού και στα υγρά ατμίσματος εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο φορολογικής και υγειονομικής πολιτικής, με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης και την ενίσχυση των δημοσίων εσόδων. Η εφαρμογή των νέων ρυθμίσεων, η οποία έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει σταδιακά από το 2025 και να ολοκληρωθεί έως το 2028, συνοδεύεται από διαφορετικές προσεγγίσεις και εκτιμήσεις. Οι αρμόδιοι φορείς καλούνται να ισορροπήσουν μεταξύ της ανάγκης για προστασία της δημόσιας υγείας και της διατήρησης της οικονομικής σταθερότητας στον κλάδο των καπνικών προϊόντων. Παράλληλα, οι καταναλωτές θα βρεθούν αντιμέτωποι με αυξημένο κόστος, γεγονός που ενδέχεται να επηρεάσει τις επιλογές τους και να αναδείξει νέες τάσεις στην αγορά. Η εξέλιξη αυτή παρακολουθείται με ενδιαφέρον από τις επιχειρήσεις, τους επαγγελματικούς συνδέσμους και τις υγειονομικές αρχές, καθώς η εφαρμογή της νέας φορολογικής πολιτικής αναμένεται να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τη διαμόρφωση του τοπίου στον τομέα των καπνικών προϊόντων τα επόμενα χρόνια.

Το ρεπορτάζ ολοκληρώνεται με την επισήμανση ότι οι εξελίξεις στον τομέα των καπνικών προϊόντων δεν αφορούν μόνο την τιμολογιακή πολιτική, αλλά συνδέονται άμεσα με ζητήματα δημόσιας υγείας, οικονομικής ισορροπίας και κοινωνικής συμπεριφοράς. Οι επόμενοι μήνες θα είναι καθοριστικοί για την πορεία των σχετικών αποφάσεων, ενώ η στάση των καταναλωτών και των φορέων θα διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό το νέο περιβάλλον της αγοράς.

Πηγή φωτογραφίας 1: huffingtonpost.gr
Πηγή φωτογραφίας 2: enanews.gr
Πηγή φωτογραφίας 3: ilidakampos.gr