Η μετακίνηση με τα μέσα μαζικής μεταφοράς στην Ελλάδα δεν είναι απλώς μια διαδρομή, είναι μια εμπειρία που φέρνει στην επιφάνεια τις κοινωνικές εντάσεις, την ψυχολογική πίεση και τις πολιτισμικές αντιφάσεις μιας κοινωνίας που παλεύει να ισορροπήσει ανάμεσα στην καθημερινή δυσκολία και την ανάγκη για συνύπαρξη. Λεκτικές συγκρούσεις, περιστατικά βίας, ψυχολογική ένταση και κοινωνική αποξένωση αποκαλύπτουν την πραγματική εικόνα της καθημερινότητας στα ελληνικά ΜΜΜ.

Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, μόλις το 6,7% του πληθυσμού άνω των 16 ετών χρησιμοποιεί καθημερινά τα μέσα μαζικής μεταφοράς, ενώ το 61,3% δηλώνει πως δεν τα χρησιμοποιεί ποτέ. Οι λόγοι περιλαμβάνουν την προτίμηση στο ιδιωτικό όχημα, την απουσία συγκοινωνιών στην περιοχή και την χαμηλή συχνότητα δρομολογίων. Αυτά τα στοιχεία αποκαλύπτουν όχι μόνο την περιορισμένη διείσδυση των δημόσιων συγκοινωνιών στην καθημερινότητα, αλλά και την απογοήτευση των πολιτών από την ποιότητα των υπηρεσιών.

Η πλατφόρμα καταγγελιών του ΟΑΣΑ καταγράφει καθημερινά περιστατικά απρεπούς συμπεριφοράς, καθυστερήσεων και βανδαλισμών. Στη γραμμή 040 στην Αθήνα, επιβάτες διαπληκτίστηκαν έντονα με τον οδηγό λόγω καθυστέρησης είκοσι λεπτών, ενώ άλλοι φώναζαν για τον συνωστισμό. Σύμφωνα με το σχέδιο «Αριάδνη» της ΕΛΑΣ, πραγματοποιήθηκαν πάνω από εννιακόσιες συλλήψεις σε μέσα μαζικής μεταφοράς μέσα σε μόλις τέσσερις μήνες. Οι συλλήψεις αφορούσαν πορτοφολάδες, εμπόρους ναρκωτικών, οπλοφορία και φθορές σε οχήματα. Πολλές γυναίκες έχουν καταγγείλει περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης εντός λεωφορείων, με χαρακτηριστική μαρτυρία επιβάτιδας στη γραμμή 11 που δέχτηκε χυδαία επίθεση από άνδρα σε συνθήκες συνωστισμού. Περιοχές όπως το Ζεφύρι, τα Άνω Λιόσια και οι Αχαρνές καταγράφουν αυξημένα περιστατικά βίας, με επιθέσεις σε οδηγούς και φθορές σε σταθμούς του Προαστιακού.

Αντίστοιχα, στη Θεσσαλονίκη, η κατάσταση είναι εξίσου τεταμένη. Ο Οργανισμός Συγκοινωνιακού Έργου Θεσσαλονίκης έχει καταδικάσει επανειλημμένα περιστατικά βίας που σημειώνονται κυρίως σε γραμμές εκτός κέντρου, με φαινόμενα πετροπόλεμου, διατάραξης δρομολογίων και απειλής της ασφάλειας εργαζομένων και επιβατών. Τον Φεβρουάριο του 2023, οδηγός των ΚΤΕΛ Κιλκίς, που εκτελούσε δρομολόγιο αστικής συγκοινωνίας, δέχτηκε επίθεση και ξυλοδαρμό στην περιοχή της 26ης Οκτωβρίου. Τον Απρίλιο του 2025, ανήλικος επιτέθηκε σε οδηγό λεωφορείου στον Λαγκαδά επειδή του ζητήθηκε να εκδώσει εισιτήριο. Το Σωματείο Εργαζομένων στην ΚΤΕΛ Θεσσαλονίκης πρότεινε την επανατοποθέτηση προστατευτικών πλεξιγκλάς και κλωβών ασφαλείας για τους οδηγούς, τονίζοντας την αύξηση των περιστατικών βίας.

Η συμπεριφορά των πολιτών στα μέσα μαζικής μεταφοράς συχνά αποτελεί αντανάκλαση της ψυχικής τους κατάστασης. Παρορμητικότητα, χαμηλή ανοχή στη ματαίωση και ευερεθιστότητα εντείνονται σε περιβάλλοντα πίεσης, όπως η αναμονή ή ο συνωστισμός. Πολλοί επιβάτες δυσκολεύονται να αντιληφθούν τις ανάγκες των γύρω τους, με αποτέλεσμα να μην παραχωρούν θέσεις ή να φωνάζουν. Η χρήση ουσιών, όπως αλκοόλ, μειώνει τις αναστολές και ενισχύει την επιθετικότητα. Η πανδημία COVID-19 επιδείνωσε την ψυχική υγεία των πολιτών, με αυξημένα ποσοστά άγχους, κατάθλιψης και κοινωνικής απομόνωσης. Η αβεβαιότητα και ο φόβος μόλυνσης δημιούργησαν ένα υπόβαθρο ευερεθιστότητας που εκδηλώνεται συχνά σε δημόσιους χώρους.

Η συμπεριφορά στα μέσα μαζικής μεταφοράς δεν διαμορφώνεται μόνο από την εσωτερική κατάσταση του ατόμου, αλλά και από το περιβάλλον. Η καθυστέρηση δρομολογίων και οι κακές καιρικές συνθήκες εντείνουν τον εκνευρισμό. Η έλλειψη κοινωνικής παιδείας και επικοινωνιακών δεξιοτήτων οδηγεί σε ατομικιστικές συμπεριφορές. Πολλοί πολίτες αισθάνονται ότι το κράτος δεν φροντίζει για την ποιότητα των δημόσιων συγκοινωνιών, γεγονός που ενισχύει την κοινωνική αποξένωση και την επιθετικότητα. Σε χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, η ακρίβεια των δρομολογίων και η καθαριότητα των σταθμών συμβάλλουν σε χαμηλότερα επίπεδα έντασης.

Η συμπεριφορά των Ελλήνων πολιτών στα μέσα μαζικής μεταφοράς αποτυπώνει με ακρίβεια την κοινωνική και ψυχολογική πραγματικότητα της χώρας. Τα καταγεγραμμένα περιστατικά βίας, οι λεκτικές συγκρούσεις, η αίσθηση ανασφάλειας και η αποξένωση δεν αποτελούν μεμονωμένα φαινόμενα, αλλά συστηματικές εκφάνσεις μιας κοινωνίας που δοκιμάζεται. Η οικονομική κρίση, η πανδημία, η έλλειψη κοινωνικής παιδείας και η καθημερινή πίεση έχουν διαμορφώσει ένα περιβάλλον έντασης και δυσφορίας, το οποίο εκδηλώνεται έντονα στους δημόσιους χώρους μετακίνησης. Παρά τις χρόνιες ελλείψεις στο συγκοινωνιακό δίκτυο και τις δυσκολίες της δημόσιας μετακίνησης, η βελτίωση του αστικού τοπίου δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την ενεργή συμμετοχή των πολιτών. Η ατομική ευθύνη και η συλλογική συνείδηση αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την αλλαγή, η οποία, αν και δύσκολη, παραμένει εφικτή.

Πηγή: statistics.gr
Πηγή φωτογραφίας 1: unsplash.com
Πηγή φωτογραφίας 2: unsplash.com