Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat για το 2024, η Ελλάδα εμφανίζει το υψηλότερο ποσοστό υποκειμενικής φτώχειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, φτάνοντας το 66,8% του πληθυσμού. Ο όρος αυτός περιγράφει την αίσθηση των πολιτών ότι δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες, ανεξάρτητα από το πραγματικό τους εισόδημα. Το ποσοστό αυτό είναι σχεδόν τετραπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου (17,4%) και ξεπερνά ακόμη και χώρες με χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, όπως η Βουλγαρία (37,4%) και η Σλοβακία (28,7%). Η ΕΛΣΤΑΤ επιβεβαιώνει ότι η αγοραστική δυνατότητα των νοικοκυριών έχει περιοριστεί αισθητά, κυρίως λόγω της αύξησης του κόστους ζωής και της στασιμότητας των μισθών. Η μείωση αυτή δεν είναι απλώς αριθμητική, αλλά αποτυπώνεται στην καθημερινότητα των ανθρώπων, που δυσκολεύονται να καλύψουν ακόμη και βασικές ανάγκες.

Η ακρίβεια ως καθημερινή εμπειρία: Ποιοι πλήττονται περισσότερο

Η ακρίβεια είναι ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους που οι πολίτες νιώθουν φτωχότεροι. Οι τιμές σε βασικά προϊόντα και υπηρεσίες έχουν ανέβει πολύ: ο καφές κατά 19,8%, οι σοκολάτες κατά 22,2%, τα ενοίκια κατά 9,9%, και τα αεροπορικά εισιτήρια κατά 12,6%. Οι μισθοί δεν αυξάνονται με τον ίδιο ρυθμό. Παρότι έγιναν κάποιες αυξήσεις στον κατώτατο μισθό, η πραγματική αγοραστική δύναμη μειώθηκε. Σύμφωνα με το ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, το 2024 οι εργαζόμενοι μπορούσαν να αγοράσουν 6,4% λιγότερα αγαθά σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Οι αυξήσεις αυτές πλήττουν ιδιαίτερα τις ευάλωτες ομάδες, όπως οι συνταξιούχοι με σταθερά εισοδήματα, οι νέοι εργαζόμενοι με χαμηλές αποδοχές και οι μονογονεϊκές οικογένειες που καλούνται να καλύψουν αυξημένες ανάγκες με περιορισμένους πόρους. Επιπλέον, οι φόροι που πληρώνουμε καθημερινά, όπως ο ΦΠΑ, επιβαρύνουν περισσότερο όσους έχουν χαμηλά εισοδήματα. Η Ελλάδα έχει από τους υψηλότερους έμμεσους φόρους στην Ευρώπη, κάτι που κάνει την καθημερινή ζωή πιο δύσκολη.

Πολιτικές παρεμβάσεις και κοινωνική απογοήτευση

Τον Οκτώβριο του 2025, το Υπουργείο Ανάπτυξης ανακοίνωσε μειώσεις τιμών σε πάνω από 2.000 προϊόντα στα σούπερ μάρκετ. Όμως, πολλά από αυτά τα προϊόντα —όπως καβουροδαγκάνες πανέ, καρβουνάκια, λιβάνι και ψεύτικες βλεφαρίδες— δεν θεωρούνται απαραίτητα για την καθημερινότητα. Οι πολίτες αντέδρασαν έντονα, λέγοντας ότι η παρέμβαση δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές τους ανάγκες. Οι ενώσεις καταναλωτών ζήτησαν μειώσεις σε τρόφιμα, ενέργεια και φάρμακα. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η φράση «μείωση στις καβουροδαγκάνες, όχι στο γάλα» έγινε σύνθημα.

Η Εθνική Στρατηγική για τη Μείωση της Φτώχειας, που παρουσιάστηκε το 2022, είχε στόχο να βοηθήσει ευάλωτες ομάδες. Όμως, δεν είχε αρκετά χρήματα ούτε μηχανισμούς για να ελέγξει αν τα μέτρα λειτουργούν. Η ελληνική οικονομία βασίζεται κυρίως στον τουρισμό και τις υπηρεσίες, ενώ η βιομηχανία και η αγροτική παραγωγή έχουν μειωθεί. Αυτό την κάνει ευάλωτη σε κρίσεις και δεν δημιουργεί σταθερές δουλειές. Η φορολογία επιβαρύνει περισσότερο τους χαμηλόμισθους, ενώ η φοροδιαφυγή παραμένει πρόβλημα. Δεν υπάρχει συντονισμός μεταξύ των υπουργείων και οι πολίτες δεν συμμετέχουν αρκετά στον σχεδιασμό των πολιτικών.

Ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις

Η φτωχοποίηση ξεκίνησε με την οικονομική κρίση του 2009 και τα μνημόνια. Η ανεργία ανέβηκε, οι μισθοί μειώθηκαν και οι κοινωνικές παροχές περιορίστηκαν. Η πανδημία και η ενεργειακή κρίση επιδείνωσαν την κατάσταση. Παρότι το ΑΕΠ αυξήθηκε, η ανισότητα και η ανασφάλεια παραμένουν. Η φτώχεια δεν είναι μόνο οικονομική. Πολλοί πολίτες νιώθουν άγχος, θλίψη και απομόνωση. Δεν μπορούν να συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες και αισθάνονται ότι δεν έχουν προοπτική. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η οικονομική ανασφάλεια σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης και αϋπνίας, ενώ πολλοί πολίτες δηλώνουν ότι αποφεύγουν ακόμη και απλές κοινωνικές επαφές λόγω ντροπής ή αδυναμίας συμμετοχής.

Το ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα ξεπερνά τα €250 δισ. Πολλοί δεν μπορούν να πληρώσουν τα δάνειά τους και κινδυνεύουν να χάσουν το σπίτι τους. Οι ρυθμίσεις που προσφέρονται δεν είναι πάντα βιώσιμες. Η ψυχολογική πίεση είναι μεγάλη και δεν υπάρχει μηχανισμός που να δίνει δεύτερη ευκαιρία. Πολλοί οφειλέτες αναφέρουν ότι οι διαδικασίες ρύθμισης μέσω εταιρειών διαχείρισης απαιτήσεων είναι πολύπλοκες και συχνά δεν οδηγούν σε βιώσιμες λύσεις, εντείνοντας το αίσθημα αδιεξόδου.

Πολλοί πολίτες λένε ότι δεν μπορούν να καλύψουν βασικές ανάγκες. Η ζήτηση για βοήθεια από κοινωνικές δομές έχει αυξηθεί κατά 35%. Οι «εργαζόμενοι φτωχοί» είναι πλέον συνηθισμένο φαινόμενο. Στην επαρχία υπάρχουν λιγότερες υπηρεσίες, ενώ στις πόλεις το κόστος ζωής είναι υψηλό. Οι μαρτυρίες δείχνουν μια κοινωνία που παλεύει καθημερινά για να τα βγάλει πέρα. Η φτώχεια και η οικονομική πίεση έχουν οδηγήσει σε μεγάλη δυσαρέσκεια. Πάνω από το 60% των πολιτών δεν εμπιστεύεται το πολιτικό σύστημα. Πολλοί δεν ψηφίζουν και αναζητούν εναλλακτικές φωνές. Σε περιοχές με υψηλή ανεργία, η απογοήτευση είναι μεγαλύτερη. Παράλληλα, υπάρχουν ομάδες πολιτών που προσφέρουν βοήθεια σε τοπικό επίπεδο. Όμως, αυτές οι πρωτοβουλίες δεν αρκούν για να λύσουν το πρόβλημα. Η αποστασιοποίηση δείχνει ότι οι πολίτες δεν πιστεύουν πως μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις.

Το γεγονός ότι 67% των Ελλήνων δηλώνουν πως νιώθουν φτωχότεροι συνδέεται με ένα ευρύτερο σύνολο κοινωνικών και οικονομικών εξελίξεων, όπως αυτές αποτυπώνονται σε επίσημες στατιστικές, αναφορές φορέων και κυβερνητικές πρωτοβουλίες. Η αύξηση των τιμών, οι μισθοί που παραμένουν στάσιμοι, η φορολογική πίεση, τα υψηλά επίπεδα ιδιωτικού χρέους και η περιορισμένη αποτελεσματικότητα των μέτρων για την αντιμετώπιση της φτώχειας δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο ενισχύεται η αίσθηση οικονομικής δυσκολίας. Ταυτόχρονα, η ψυχολογική πλευρά του φαινομένου, η αυξανόμενη δυσαρέσκεια στην κοινωνία και η απομάκρυνση των πολιτών από τους θεσμούς αποτελούν επιπλέον συνέπειες. Πρόκειται για μια κατάσταση που εξελίσσεται συνεχώς και απασχολεί την επιστημονική κοινότητα, τους αρμόδιους φορείς και την κοινωνία στο σύνολό της.

Πηγή φωτογραφίας 1: dreamstime.com
Πηγή φωτογραφίας 2: ot.gr
Πηγή φωτογραφίας 3: imerisia.gr